ကမ္ဘာ့ ကျောက်လွှာချပ်ကြီးများ၊ ကျနော်တို့ လူသားတွေဟာ ကမ္ဘာမြေကြီးအပေါ် (ကမ္ဘာ့လေထုရဲ့အောက်) မှာ
ရှင်သန်နေထိုင်ကြတဲ့ ဇီဝသက်ရှိများပဲဖြစ်ပါတယ်။ ကျနော်တို့ မမြင်ရတဲ့ ကမ္ဘာမြေကြီးရဲ့အောက်ထဲမှာတော့..
အင်မတန်ပူပြင်းပြီး ပြောင်းလဲလှုပ်ရှားမှုတွေ ပြင်းထန်တဲ့ ကမ္ဘာ့အတွင်းပိုင်း ကျောက်သား၊ ကျောက်ရည်ပူတွေ ရှိနေပါတယ်။
ဒီနေရာတွေကို အလွှာလိုက်ခွဲခြားပြီး သိပ္ပံပညာရှင်များ လေ့လာတွေ့ရှိဖော်ထုတ်ကာ
အခြေခံပညာ ပထဝီ နဲ့ သိပ္ပံဘာသာရပ်တွေမှာ သင်ကြားကြပါတယ်။
အတွင်းဆုံးကျတဲ့ နေရာမှာ နေရဲ့ မျက်နှာပြင်အပူချိန်နဲ့ တူညီသော အတွင်းအနှစ်ပိုင်း (Core) ရှိပါတယ်။
သံ၊ နီကယ်တို့ အဓိကပါဝင်ပြီး သိပ်သည်းလေးလံလွန်းလို့ အစိုင်အခဲ (ချပ်ခဲ) ပုံစံအဖြစ် တည်ရှိပါတယ်။
အနှစ်ပိုင်းရဲ့ အပေါ်က ခြုံလွှာ (တနည်း) ကြားလွှာ (Mantle) မှာတော့ ကျောက်ရည်ပူတွေ များစွာ ရွေ့လျားစီးဆင်း နေကြပါတယ်။
မီးဖိုပေါ်က ရေနွေးအိုးတစ်ခုလိုပါပဲ။ အောက်ကအပူကြောင့် ထက်အောက်လှည့်လည်ပြီး အပူစီးကူးကြပါတယ်။
ထိုကြားလွှာရဲ့ အပေါ်မှာတော့.. မာကျောသော ကျောက်လွှာ (Lithosphere) ရှိပြီး ပင်လယ်၊ သမုဒ္ဒရာ နဲ့
ကျနော်တို့ နေထိုင်တဲ့ မြေပြင်၊ တောင်တန်းတွေ ရှိကြပါတယ်။ ကျောက်လွှာ (Lithosphere) ဟာ စင်းလုံးချောတစ်ခု မဟုတ်ပဲ
ပပ်ကြားအက်ကြောင်းတွေနဲ့ အစိတ်အပိုင်းတွေကွဲပြီး တစ်ခုနှင့်တစ်ခု ထိစပ်နေကြတာ ဖြစ်ပါတယ်။
ထို အစိတ်အပိုင်းတွေကို ကျောက်လွှာချပ် (Tectonic plates) တွေလို့ ခေါ်ပါတယ်။
ထိုအစိတ်အပိုင်း (ကျောက်လွှာချပ်) များဟာ အောက်ခံ ကြားလွှာမှာရှိတဲ့ ကျောက်ရည်ပူတွေ (အပူစီးကူးခြင်းကြောင့်)
ရွေ့လျားတွန်းကန်ရာမှ.. လှုပ်ရှားပြောင်းလဲခြင်းများ ဖြစ်ပေါ်တတ်ကြပါတယ်။
ထိုသို့ လှုပ်ရှားခြင်းကို ငလျင်လှုပ်ခြင်း (Earthquake) လို့ သတ်မှတ်ပြီး လှုပ်ရှားပြောင်းလဲမှုများကြောင့်..
မြေမျက်နှာပြင် သွင်ပြင်များလည်း ပြောင်းလဲတတ်ပါတယ်။
ဥပမာ.. ကျောက်လွှာတွေ တစ်ခုနှင့်တစ်ခု ချဉ်းဝင် (ပူးထပ်) (Convergent) ဖြစ်ကြတဲ့အခါ (လွှာတွန့်) တောင်တွေ ဖြစ်လာကြပါတယ်။
ကျောက်လွှာတွေ ခွဲထွက် (ကွဲအက်) (Divergent) ဖြစ်ကြတဲ့အခါ ချိုင့်ဝှမ်းတွေ ဖြစ်လာကြပြီး
အနိမ့်ပိုင်းထဲကို ရေတွေ ဝင်ရောက်စီးဆင်းကြတဲ့အခါ မြစ်၊ ချောင်း၊ အင်း၊ အိုင်တွေ ဖြစ်လာကြပါတယ်။
တခါ.. ဘေးတိုက် ပွတ်တိုက် ရွေ့လျားခြင်း (Transform) ဖြစ်ကြတဲ့အခါ ပြတ်ရွေ့ကြောင်းတွေ ဖြစ်လာကြပါတယ်။
Divergent ကွဲထွက်ခြင်းကြောင့် ကျောက်ရည်ပူတွေ အက်ကွဲကြောင်းတလျောက် စုဝေးတက်လာကြတဲ့အခါ
မီးတောင်ပေါက်ကွဲခြင်းတွေ ဖြစ်လာပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံနဲ့ ထိစပ်နေတဲ့ ကျောက်လွှာချပ်ကို Burma (micro) plate လို့ သတ်မှတ်ထားပြီး
အက်ဒီမန် ပင်လယ်ထဲမှာ ရှိပါတယ်။ Ring of fire လို့ခေါ်တဲ့ မီးတောင်ပတ်လမ်း (ပစိဖိတ်) နှင့် တွဲဆက်နေပါတယ်။
တနည်းအားဖြင့်.. လှုပ်ရှားကွဲထွက်နေတဲ့. ကျောက်လွှာချပ်ငယ် တစ်ခုပဲ ဖြစ်ပါတော့တယ်..။
အနာဂတ်ပညာရေးအတွက်.. သန့်ဦး (အာကာသနှင့် စကြဝဠာ သင်ထောက်ကူ)
Credit
==============
Zawgyi
ကမာၻ႔ ေက်ာက္လႊာခ်ပ္ႀကီးမ်ား၊ က်ေနာ္တို႔ လူသားေတြဟာ ကမာၻေျမႀကီးအေပၚ (ကမာၻ႔ေလထုရဲ႕ေအာက္) မွာ
ရွင္သန္ေနထိုင္ၾကတဲ့ ဇီဝသက္ရွိမ်ားပဲျဖစ္ပါတယ္။ က်ေနာ္တို႔ မျမင္ရတဲ့ ကမာၻေျမႀကီးရဲ႕ေအာက္ထဲမွာေတာ့..
အင္မတန္ပူျပင္းၿပီး ေျပာင္းလဲလႈပ္ရွားမႈေတြ ျပင္းထန္တဲ့ ကမာၻ႔အတြင္းပိုင္း ေက်ာက္သား၊ ေက်ာက္ရည္ပူေတြ ရွိေနပါတယ္။
ဒီေနရာေတြကို အလႊာလိုက္ခြဲျခားၿပီး သိပၸံပညာရွင္မ်ား ေလ့လာေတြ႕ရွိေဖာ္ထုတ္ကာ
အေျခခံပညာ ပထဝီ နဲ႔ သိပၸံဘာသာရပ္ေတြမွာ သင္ၾကားၾကပါတယ္။
အတြင္းဆုံးက်တဲ့ ေနရာမွာ ေနရဲ႕ မ်က္ႏွာျပင္အပူခ်ိန္နဲ႔ တူညီေသာ အတြင္းအႏွစ္ပိုင္း (Core) ရွိပါတယ္။
သံ၊ နီကယ္တို႔ အဓိကပါဝင္ၿပီး သိပ္သည္းေလးလံလြန္းလို႔ အစိုင္အခဲ (ခ်ပ္ခဲ) ပုံစံအျဖစ္ တည္ရွိပါတယ္။
အႏွစ္ပိုင္းရဲ႕ အေပၚက ၿခဳံလႊာ (တနည္း) ၾကားလႊာ (Mantle) မွာေတာ့ ေက်ာက္ရည္ပူေတြ မ်ားစြာ ေ႐ြ႕လ်ားစီးဆင္း ေနၾကပါတယ္။
မီးဖိုေပၚက ေရေႏြးအိုးတစ္ခုလိုပါပဲ။ ေအာက္ကအပူေၾကာင့္ ထက္ေအာက္လွည့္လည္ၿပီး အပူစီးကူးၾကပါတယ္။
ထိုၾကားလႊာရဲ႕ အေပၚမွာေတာ့.. မာေက်ာေသာ ေက်ာက္လႊာ (Lithosphere) ရွိၿပီး ပင္လယ္၊ သမုဒၵရာ နဲ႔
က်ေနာ္တို႔ ေနထိုင္တဲ့ ေျမျပင္၊ ေတာင္တန္းေတြ ရွိၾကပါတယ္။ ေက်ာက္လႊာ (Lithosphere) ဟာ စင္းလုံးေခ်ာတစ္ခု မဟုတ္ပဲ
ပပ္ၾကားအက္ေၾကာင္းေတြနဲ႔ အစိတ္အပိုင္းေတြကြဲၿပီး တစ္ခုႏွင့္တစ္ခု ထိစပ္ေနၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။
ထို အစိတ္အပိုင္းေတြကို ေက်ာက္လႊာခ်ပ္ (Tectonic plates) ေတြလို႔ ေခၚပါတယ္။
ထိုအစိတ္အပိုင္း (ေက်ာက္လႊာခ်ပ္) မ်ားဟာ ေအာက္ခံ ၾကားလႊာမွာရွိတဲ့ ေက်ာက္ရည္ပူေတြ (အပူစီးကူးျခင္းေၾကာင့္)
ေ႐ြ႕လ်ားတြန္းကန္ရာမွ.. လႈပ္ရွားေျပာင္းလဲျခင္းမ်ား ျဖစ္ေပၚတတ္ၾကပါတယ္။
ထိုသို႔ လႈပ္ရွားျခင္းကို ငလ်င္လႈပ္ျခင္း (Earthquake) လို႔ သတ္မွတ္ၿပီး လႈပ္ရွားေျပာင္းလဲမႈမ်ားေၾကာင့္..
ေျမမ်က္ႏွာျပင္ သြင္ျပင္မ်ားလည္း ေျပာင္းလဲတတ္ပါတယ္။
ဥပမာ.. ေက်ာက္လႊာေတြ တစ္ခုႏွင့္တစ္ခု ခ်ဥ္းဝင္ (ပူးထပ္) (Convergent) ျဖစ္ၾကတဲ့အခါ (လႊာတြန္႔) ေတာင္ေတြ ျဖစ္လာၾကပါတယ္။
ေက်ာက္လႊာေတြ ခြဲထြက္ (ကြဲအက္) (Divergent) ျဖစ္ၾကတဲ့အခါ ခ်ိဳင့္ဝွမ္းေတြ ျဖစ္လာၾကၿပီး
အနိမ့္ပိုင္းထဲကို ေရေတြ ဝင္ေရာက္စီးဆင္းၾကတဲ့အခါ ျမစ္၊ ေခ်ာင္း၊ အင္း၊ အိုင္ေတြ ျဖစ္လာၾကပါတယ္။
တခါ.. ေဘးတိုက္ ပြတ္တိုက္ ေ႐ြ႕လ်ားျခင္း (Transform) ျဖစ္ၾကတဲ့အခါ ျပတ္ေ႐ြ႕ေၾကာင္းေတြ ျဖစ္လာၾကပါတယ္။
Divergent ကြဲထြက္ျခင္းေၾကာင့္ ေက်ာက္ရည္ပူေတြ အက္ကြဲေၾကာင္းတေလ်ာက္ စုေဝးတက္လာၾကတဲ့အခါ
မီးေတာင္ေပါက္ကြဲျခင္းေတြ ျဖစ္လာပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံနဲ႔ ထိစပ္ေနတဲ့ ေက်ာက္လႊာခ်ပ္ကို Burma (micro) plate လို႔ သတ္မွတ္ထားၿပီး
အက္ဒီမန္ ပင္လယ္ထဲမွာ ရွိပါတယ္။ Ring of fire လို႔ေခၚတဲ့ မီးေတာင္ပတ္လမ္း (ပစိဖိတ္) ႏွင့္ တြဲဆက္ေနပါတယ္။
တနည္းအားျဖင့္.. လႈပ္ရွားကြဲထြက္ေနတဲ့. ေက်ာက္လႊာခ်ပ္ငယ္ တစ္ခုပဲ ျဖစ္ပါေတာ့တယ္..။
အနာဂတ္ပညာေရးအတြက္.. သန္႔ဦး (အာကာသႏွင့္ စၾကဝဠာ သင္ေထာက္ကူ)
Credit
